ΑΡΚΤΙΚΟΛΕΞΑ , ΜΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ
ΜΑΣΤΙΓΑ
Ο χημικός Wallace Hume Carothers σήκωσε
θριαμβευτικά τη γροθιά του και ούρλιαξε με την ηδονή της εκδίκησης το ιστορικό:
now you lost old Nipon, δηλαδή: τώρα εσύ έχασες, παλιογιαπωνέζε. Ο W. H.
Carothers είχε κάθε λόγο να πανηγυρίζει τη δεκαετία του '30, γιατί, σκυμμένος
στο ερευνητικό εργαστήριο της εταιρείας Dupont
των Ηνωμένων Πολιτειών, είχε καταφέρει να εφεύρει το τεχνητό μετάξι και
οι Ηνωμένες Πολιτείες θα εξοικονομούσαν τεράστια ποσά χρημάτων, που διέρρεαν
προς την Ιαπωνία για την αγορά μεταξιού. Τα αρχικά των λέξεων της θριαμβευτικής
φράσης του Carothers: Now You Lost Old Nipon (NYLON), έδωσαν το όνομα νάιλον
στο προϊόν που επέπρωτο να κατακτήσει την υφήλιο.
Ο τρόπος αυτός δημιουργίας λέξεων από τα αρχικά
φράσεων δεν ήταν εφεύρημα του αξιόλογου επιστήμονα, αλλά των Άγγλων
στρατιωτικών, σε περιορισμένη βεβαίως κλίμακα. Εκείνοι όμως που το διέδωσαν
παγκοσμίως χρησιμοποιώντας το μέχρι καταχρήσεως είναι οι Αμερικάνοι. Η ίδια η
λέξη USA (United States of America), NATO (North Atlantic Treaty Organization =
Οργανισμός Βόρειο - Ατλαντικού Συμφώνου), είναι λέξεις που σχηματίζονται κατ'
αυτόν τον τρόπο.
Οι λέξεις αυτού του τύπου σε ένα κλειστό σύστημα,
όπως είναι ο στρατός, έχουν και προορισμό και νόημα, αφού απευθύνονται σε
μυημένους κλειστού κύκλου. Έξω όμως από αυτό, και κυρίως στον προφορικό λόγο,
είναι δολοφονία της σκέψης, της αισθητικής και της συνεννόησης. Τι σημαίνει
δηλαδή για τον κάθε αμύητο η περίεργη λέξη ΠΕ.ΠΑ.Γ.Ν.Η. (δηλαδή Περιφερειακό
Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου) ή η φράση του γιου μου «έχω Π.Σ.Κ.»
(δηλαδή έχω άδεια το Παρασκευσαββατοκύριακο).
Αλλά ας συνεχίσουμε με τη λέξη νάιλον για να γίνει
το πνεύμα του λόγου κατανοητό. Η ελληνική γλώσσα με την αφάνταστη λυγεράδα
και προσαρμοστικότητα που την χαρακτηρίζει, δεν απέβαλε την λέξη νάιλον, την
πήρε, την ενσωμάτωσε στο λεξιλόγιό της, καθόρισε με αυτή το πλαστικό
υλικό, την πάντρεψε επίσης με το νοηματικό της ισοδύναμο, την δική μας
λέξη πλαστικό και πέραν τούτων ουδέν.
Δεν είπε δηλαδή ποτέ ο Έλληνας τη λέξη ναϊλοποίηση,
είπε πλαστικοποίηση, δεν είπε ναϊλότητα, είπε πλαστικότητα, δεν είπε ποτέ την
λέξη ευνάιλον, είπε εύπλαστον. Μπορεί κανείς να φανταστεί τη φράση «πλαστική
αρμονία των αγαλμάτων» να αντικαθίσταται από την φράση «νάιλον αρμονία των
αγαλμάτων»; Με όλα τα παραπάνω θέλω να τονίσω πως οι λέξεις τύπου νάιλον είναι
περισσότερο νεκρές και από τα οστά των τεθνεώτων,
γιατί απλούστατα δεν σημαίνουν τίποτε. Και τόσες χιλιετίες που βαδίσαμε χωρίς
αυτά τι πάθαμε; Και τι κερδίσαμε τώρα που βάλαμε στη ζωή μας αυτά τα εισαγόμενα
εκτρώματα, τα συντομογραφικά, τα αρκτικόλεξα, τι όφελος εξοικονομήσαμε;
Η μέχρι καταχρήσεως αλόγιστη χρήση
τέτοιων λέξεων, κυριότατα από την ίδια την πολιτεία, αποτελεί, κατά την
ταπεινότατή μου πάντα γνώμη, φαινόμενο επιεικώς
απαράδεκτο. Οι λέξεις αυτές είναι πίθηκοι, λεκτικά υποπροϊόντα για
κατανάλωση.
Και ερωτώ καλοπροαίρετα: Είναι γλώσσα αυτή; Είναι
λόγος ανθρώπων αυτά; Τιμούν τους απογόνους του Δημοσθένη και του Ισοκράτη αυτά
τα εκτρώματα; Οι λέξεις είναι οι εσθήτες που φορούν οι ιδέες και δεν
επιτρέπεται να τις ντύνουμε με κουρέλια.
Γιάννη Πρινιανάκη
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ [1] :
(Α) Να αποδώσετε την
περίληψη του κειμένου σε 90-110 λέξεις
(Β1) Να αποδώσετε σε μια παράγραφο το περιεχόμενο της ερωτηματικής
πρότασης: «Τιμούν τους απογόνους του
Δημοσθένη και του Ισοκράτη αυτά τα εκτρώματα;»
(παράγραφος 5η)
(Β2) Να αποδώσετε τα
συνώνυμα των υπογραμμισμένων λέξεων του κειμένου και τα αντώνυμα των λέξεων που
είναι έντονα τυπωμένα.
(Β3) Με ποιους τρόπους
αναπτύσσεται η 3η παράγραφος;
(Β4) Ποια συναισθήματα
εκφράζει ο συντάκτης του κειμένου με τις ρητορικές ερωτήσεις της τελευταίας παραγράφου;
(Γ)
Συνηθίζουμε (κυρίως στους χώρους της γραφειοκρατίας, της πολιτικής, της δημοσιογραφίας,
της τεχνολογίας αλλά και στην καθημερινή γραπτή και προφορική μας επικοινωνία)
να χρησιμοποιούμε αρκτικόλεξα. Σε ένα κείμενο 400 λέξεων να αναζητήσετε τους
παράγοντες που οδήγησαν στη χρήση και κατάχρηση των αρκτικόλεξων στη ζωή μας
καθώς και στις επιπτώσεις του φαινομένου.
[1] Για τις λύσεις επικοινωνήστε με vardaki@otenet.gr
ή στείλτε μήνυμα στο 6946166126
Μη ξεχάσετε να γράψετε το όνομά σας.
