Η ανθρωπιστική παιδεία
Οι ανθρωπιστικές σπουδές,
η ανθρωπιστική παιδεία και η θέση τους στα σχολικά προγράμματα των σύγχρονων
κοινωνιών αποτελούν σήμερα ένα από τα πολυσυζητημένα θέματα μεταξύ των μάχιμων
εκπαιδευτικών, των φιλοσόφων της εκπαίδευσης και των ειδικών που
καθορίζουν την εκπαιδευτική πολιτική κάθε χώρας. Η ιστορία τους είναι
συνυφασμένη με την ιστορία της Ευρωπαϊκής εκπαίδευσης και τη σύγκρουση των
πολιτιστικών αξιών που προσπαθούν να κυριαρχήσουν στην εκπαίδευση του Δυτικού
κόσμου. Πρόκειται για ένα θέμα πλατύ και εξαιρετικά σύνθετο, το οποίο έχει
δημιουργήσει προβληματισμούς που εναγώνια ζητούν λύση.
Mέχρι
την αυγή του 20ου αιώνα βλέπουμε την κυριαρχία των κλασικών σπουδών, ενώ μέσα
στον αιώνα η πρωτοκαθεδρία της κλονίζεται και με σχετικά γοργούς ρυθμούς στα
σχολικά προγράμματα εισάγονται άλλων τύπων γνώσεις, οι οποίες σταδιακά γίνονται
κύριος κορμός των διαφοροποιημένων πια αναλυτικών προγραμμάτων της δημόσιας
εκπαίδευσης.
Όταν μελετάμε την ιστορία της εκπαίδευσης του 20ου αιώνα και ιδιαίτερα ό,τι
αφορά τις ανθρωπιστικές σπουδές, μιλάμε για τις γνώσεις εκείνες που συμβάλλουν
στην καλλιέργεια της ευαισθησίας, της φαντασίας, της δημιουργικότητας, της
κριτικής και της ανθρωπιάς του νέου ανθρώπου. Ειδικότερα μπορούμε να συμφωνήσουμε
με τους θεωρητικούς των ανθρωπιστικών σπουδών ότι σε γενικές γραμμές και χωρίς
καμία διάθεση αξιολογικής ιεράρχησης, αυτές οι γνώσεις είναι: η σπουδή
της γλώσσας, της κλασικής και σύγχρονης λογοτεχνίας, της φιλοσοφίας, της
ιστορίας, της θεολογίας, των καλών τεχνών και ακόμα των κοινωνικών επιστημών
που προσεγγίζουν τα κοινωνικά φαινόμενα με μια ανθρωπιστική διάθεση.
Όμως μια σειρά από
επιθέσεις, που έχουν δεχθεί και εξακολουθούν να δέχονται οι ανθρωπιστικές
σπουδές, έχουν κλονίσει τη θέση τους και τις θέτουν υπό αμφισβήτηση τόσο στην
εκπαίδευση όσο και στην πολιτική ζωή. Η τεράστια αύξηση της θετικής γνώσης και
ιδιαίτερα της τεχνικής έχουν γίνει οι «νέες θεότητες» αυτού του αιώνα. Οι
θεότητες αυτές, με το κύρος που έχουν αποκτήσει στις σύγχρονες κοινωνίες,
μπορούν και διεκδικούν όλο και περισσότερο χώρο και χρόνο στα προγράμματα
σπουδών.
Από την άλλη μεριά
βλέπουμε την όλο και αυξανόμενη κυριαρχία της μαζικής κουλτούρας πάνω στη ζωή
του σύγχρονου ανθρώπου. Βλέπουμε δηλαδή ότι τα βιομηχανικά πολιτιστικά
δημιουργήματα, κατά κανόνα χαμηλής ποιοτικής αξίας, επιδρούν καταλυτικά πάνω σε
αυτές τις μοναδικές ανθρώπινες ιδιότητες, όπως είναι η αλήθεια, η ευαισθησία, η
δημιουργικότητα, η ομορφιά, η αγάπη και η αναζήτηση της ποιότητας, που αιώνες
τώρα ποιητές, φιλόσοφοι και καλλιτέχνες προσπαθούν να εκφράσουν με το έργο
τους.
Τέλος, παρατηρείται τα
τελευταία χρόνια μια έντονη δυσπιστία σχετικά με την αξία της ανθρωπιστικής
παιδείας, έτσι όπως προσφέρθηκε στο παρελθόν και εξακολουθεί να προσφέρεται ως
τώρα. Η κριτική αυτή ξεκινά από την παρατήρηση ότι όλη η φρίκη των δυο
παγκοσμίων πολέμων καθώς και όλες οι άλλες μορφές πολιτικής, κοινωνικής και
οικονομικής βαρβαρότητας που χαρακτηρίζουν τη σύγχρονη ιστορία, έχουν ως
πρωταγωνιστές ανθρώπους που είχαν εκπαιδευτεί σε σχολεία όπου κυριαρχούσε η
ανθρωπιστική παιδεία. Η διαδικασία όμως αυτής της αγωγής δυστυχώς δεν έφερε το
ποθητό αποτέλεσμα, δηλαδή την ενανθρώπιση τους και την καλλιέργεια της
ανθρώπινης αρετής, αξίες που αποτελούν το ιδανικό της ανθρωπιστικής παιδείας.
Απόσπασμα διασκευασμένο από
κείμενο του Σπύρου Ρασή
« Η ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΗ
ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ »
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ [1]:
Α. Να ενημερώσεις την τάξη σου για το περιεχόμενο του κειμένου με γραπτή περίληψη (90-110 λέξεις)
Β.1. Τι εννοούμε, σύμφωνα με το κείμενο, με τον όρο ανθρωπιστική παιδεία;
2. Να αντικρούσεις, σε μία παράγραφο 10-15 σειρές, με κάθε πρόσφορο τρόπο πειθούς, την κριτική που ασκείται στην τελευταία παράγραφο του πολιτισμού μας σχετικά με την αξία της ανθρωπιστικής παιδείας.
3. Να βρεθεί η συνεκτικότητα των τριών τελευταίων παραγράφων του κειμένου.
4. Να χρησιμοποιήσεις σε προτάσεις τις
φράσεις:
«κλασικές σπουδές» και «οικονομική
βαρβαρότητα».
5. πολυσυζητημένα, μάχιμων, ειδικών, δημόσιας, ιεράρχησης: να γραφούν συνώνυμα ή αντώνυμα των παραπάνω λέξεων.
Γ. Πιστεύεις ότι είναι αναγκαία η ανθρωπιστική παιδεία στην εποχή
μας; Για την απάντηση του ερωτήματος και την τεκμηρίωσή της να λάβεις υπόψη σου
τόσο τις συνθήκες ζωής, όσο και τις αξίες που διακονεί η ανθρωπιστική παιδεία.
Υπόθεσε ότι το θέμα της ανθρωπιστικής παιδείας θα συζητηθεί στην τάξη σου και
το κείμενό σου, 500-600 λέξεις περίπου, θα παρουσιαστεί ως εισήγηση.
[1] Για τις απαντήσεις επικοινωνήστε με vardaki@otenet.gr
ή στείλτε μήνυμα στο 6946166126
Μη ξεχάσετε να γράψετε το όνομά σας
ή στείλτε μήνυμα στο 6946166126
Μη ξεχάσετε να γράψετε το όνομά σας
