Η ανεργία, η οποία σήμερα καταγράφεται σε ύψη
ρεκόρ, είναι το μεγαλύτερο ατομικό και κοινωνικό πρόβλημα, γιατί συνεπάγεται
φτώχεια και οικονομική εξάρτηση, στερεί από τα άτομα την εκτίμηση, την
αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση και τους προκαλεί συναισθήματα ανασφάλειας,
αγωνίας, απόγνωσης και οργής που υπονομεύουν τις προσωπικές σχέσεις και την
κοινωνική συνοχή.
Ταυτόχρονα ανατρέπει την ισορροπία
στους χώρους δουλειάς, γιατί υπό την δαμόκλειο σπάθη της ανεργίας αυξάνεται ο
ανταγωνισμός, επικρατεί η νοοτρο-πία «ο σώζων εαυτόν σωθήτω» και βρίσκει
πρόσφορο έδαφος η εκμετάλλευση και η καταπάτηση παγιωμένων δικαιωμάτων των
εργαζομένων.
Για όλους αυτούς τους λόγους κάθε
υγιής οικονομία, όταν διαπιστωθεί ότι τα ποσοστά ανεργίας αρχίζουν να
ξεφεύγουν, προσπαθεί να πάρει άμεσης απόδοσης μέτρα, όπως καθιέρωση ελαστικής
απασχόλησης και φορολογικές ελαφρύνσεις και επιδοτήσεις σε επιχειρήσεις που θα
δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας. Ταυτοχρόνως, και μιλάμε πάντοτε για μια
υγιή οικονομία, λαμβάνονται μεταρρυθμιστικά μέτρα που αποτελούν την ουσιαστική
λύση του προβλήματος.
Στη χώρα μας τίποτα απ’ αυτά
δεν έγινε εγκαίρως παρόλο που η ανεργία αποτελούσε τις τελευταίες δεκαετίες ένα
διαρκές θέμα πολιτικής αντιπαράθεσης, παρά μόνο ημίμετρα, εθελούσιες συνταξιοδοτήσεις
και προσλήψεις στο δημόσιο, που επιβάρυναν αφόρητα τα δημόσια οικονομικά.
Τελικά ενέσκυψε η καταιγίδα της οικονομικής κρίσης και η κατάσταση ξέφυγε
εντελώς.
Σύμφωνα με τα
στοιχεία της στατιστικής υπηρεσίας:
Στους νέους μέχρι 25 ετών
καταγράφεται ρεκόρ ανεργίας· μάλιστα τα πράγματα είναι χειρότερα για νέους που
έχουν επιλέξει ένα κορεσμένο επάγγελμα ή δεν έχουν εξειδίκευση. Στις ηλικίες 30
– 40, όπου μέχρι πρότινος το πρόβλημα ήταν μικρό, σήμερα με το κλείσιμο
επιχειρήσεων λόγω οικονομικής κρίσης γίνεται οδυνηρό. Το ποσοστό της γυναικείας
ανεργίας είναι διπλάσιο από το αντίστοιχο των ανδρών, ιδιαίτερα όταν είναι
μητέρες. Μακροχρόνια ανεργία πλήττει σε μεγάλο ποσοστό μεσήλικες, που δεν έχουν
επαγγελματική εξειδίκευση ή η ειδικότητά τους έχει ξεπεραστεί με την εξέλιξη
της τεχνολογίας. Τέλος πλήττονται οι άνθρωποι με ειδικές ανάγκες, γιατί θεωρούνται
περιορισμένων ικανοτήτων και δυνατοτήτων. Τέλος η ανεργία πλήττει τα χειρωνακτικά
επαγγέλματα λόγω των μεταναστών. Σημειωτέον ότι στα επίσημα ποσοστά ανεργίας της στατιστικής υπηρεσίας δεν περιλαμβάνονται οι ημιαπασχολούμενοι και οι μακροχρόνια άνεργοι.
Τώρα πια, λοιπόν, που τα λάθη των προηγούμενων
χρόνων είναι μετρήσιμα, πρέπει να τα μελετήσουμε χωρίς προκαταλήψεις, κλισέ και στερεότυπα για
να βρούμε λύσεις.
Κατ’ αρχάς ήταν λάθος που εγκαταλείφθηκε ο
αγροτικός και ο βιομηχανικός τομέας και απασχολήθηκε το μεγαλύτερο μέρος του
ανθρώπινου δυναμικού της χώρας σε επαγγέλματα παροχής υπηρεσιών και οικοδομικές
επιχειρήσεις. Ήταν αυτονόητο ότι αργά ή γρήγορα αυτό θα προκαλούσε κορεσμό και
ανεργία.
Ήταν λάθος επίσης ότι το κράτος δεν πήρε μέτρα για
την προστασία της ελληνικής μικρομεσαίας επιχείρησης έναντι των πολυεθνικών και
έτσι χάθηκαν εκατοντάδες θέσεις εργασίας αυταπασχολούμενων και υπαλλήλων και
μαράζωσε αυτό που θεωρείτο ραχοκοκαλιά της οικονομίας.
Λάθη έγιναν και στον τομέα της εκπαίδευσης όπου επί
δεκαετίες ήταν αμάρτημα να προτείνει κάποιος να συνδεθεί με την αγορά εργασίας,
ώστε οι απόφοιτοι όλων των βαθμίδων και των κατευθύνσεων να είναι ειδικευμένοι
σε τομείς με επαγγελματική ζήτηση. Ταυτόχρονα το κράτος δεν είχε κανένα σχέδιο
για την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στις οποίες θα αξιοποιούσε τους νέους
αποφοίτους.
Το εύρος του προβλήματος πρέπει να κάνει την
ελληνική πολιτεία να αναζητήσει δυναμικές και ουσιαστικές λύσεις. Συγκεκριμένα,
να δημιουργήσει ένα σταθερό οικονομικό κλίμα για να προσελκύσει επενδύσεις από
εταιρείες υψηλής τεχνολογίας, κυρίως πολυεθνικές, ιδιαίτερα τα τμήματα παραγωγής,
οργάνωσης, διοίκησης, επιχειρηματικού σχεδιασμού και έρευνας, στις οποίες
αμέσως με την εγκατάστασή τους θα δημιουργηθούν πολλές και καλές θέσεις
εργασίας για νέους με προσόντα και κατάρτιση.
Συγχρόνως να επενδύσει με την βοήθεια και ξένων
ομίλων στις νέες τε-χνολογίες, όπως για παράδειγμα βιολογικές καλλιέργειες και
ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Το βασικό σ’ αυτήν την λύση είναι ότι, εάν ένας
δυο κλάδοι της οικονομίας πάρουν αναπτυξιακή τροχιά, αμέσως θερμαίνονται και
άλλοι παρεμφερείς κλάδοι, και το οικονομικό περιβάλλον ξαναζωντανεύει με αποτέλεσμα
σε σύντομο διάστημα η γενική ανεργία να παρουσιάσει εντυπωσι-ακή πτώση.
Παράλληλα πρέπει να έχουν δρομολογηθεί γρήγορες αλλαγές
στην εκπαίδευση· κατ’ αρχάς αναδιάρθρωση των προγραμμάτων σπουδών και άμεση
σύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας, ώστε οι ειδικότητες των
αποφοίτων να βρίσκονται σε αντιστοιχία με την ζήτηση· έπειτα σωστός
επαγγελματικός προσανατολισμός, ώστε κάθε νέος να είναι συνειδητοποιημένος και
να επιλέγει επάγγελμα με ρεαλιστικά κριτήρια· τέλος, αυστηροποίηση της
αξιολόγησης σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης, ώστε να αποφοιτούν άνθρωποι με τις γνώσεις
και τα ουσιαστικά προσόντα που απαιτεί η αγορά εργασίας. Χώρες που πριν λίγα
χρόνια βρέθηκαν σε ανάλογη με μας θέση, για παράδειγμα η Φινλανδία και η
Ολλανδία, ξεκίνησαν με μια ριζική αναδιάρθρωση στην εκπαίδευση και σε λίγα
χρόνια πέτυχαν θαύματα. Γιατί όχι κι εμείς;
Η ανεργία είναι ένα οξύτατο πρόβλημα, μπορεί να
καταστρέψει μια ολό-κληρη γενιά, μπορεί να ανατρέψει όλα τα κοινωνικά δεδομένα,
αλλά μπορεί να αντιμετωπιστεί αν υπάρξει κοινωνική πίεση που θα αναγκάσει την
πολιτική ηγεσία να κάνει γρήγορα και με αποφασιστικότητα τις σωστές κινήσεις.
