Γι’ αυτούς που διάκεινται θετικά, παγκοσμιοποίηση είναι η δημιουργία
μιας παγκόσμιας οικονομικής και πολιτισμικής ζώνης, μιας παγκόσμιας αγοράς,
όπου τα κεφάλαια, τα προϊόντα, οι
πληροφορίες, η γνώση, η τέχνη, η τεχνολογία και οι άνθρωποι κινούνται ελεύθερα βάσει της αρχής της
προσφοράς και της ζήτησης. Γι’ αυτούς που διάκεινται αρνητικά παγκοσμιοποίηση
είναι η «νέα
αυτοκρατορική εποχή» όπου κυβερνούν oι
ισχυρότερες οικονομίες του Βορρά, προστατεύοντας τα συμφέροντά τους κι επιβάλλοντας
τη θέλησή τους στο Νότο, όπου το βιοτικό επίπεδο των λαών συρρικνώνεται καθημερινά.
Η παγκόσμια
αγορά ελέγχεται από γιγαντιαίες πολυεθνικές επιχειρήσεις, το μέγεθος των οποίων
φαίνεται από τα παρακάτω παραδείγματα: Μετά τη συγχώνευση
της ΒΡ με την Amoco τα έσοδα της νέας
εταιρείας ήταν περίπου ίσα με το Ακαθάριστο Εθνικό
Προϊόν της
Ελλάδας. Ανάλογες συγκρίσεις έχουν γίνει για άλλους κολοσσούς του παγκόσμιου
κεφαλαίου, όπως η Τογιότα ή η Τζένεραλ Μότορς σε σχέση με τα οικονομικά μεγέθη
χωρών όπως η Νορβηγία ή η Δανία. Οι πολυεθνικές εταιρείες
δραστηριοποιούνται στο χώρο των πετρελαίων, της ενέργειας, των τραπεζών, των
επενδύσεων, των ασφαλειών, των μέσων ενημέρωσης, της διαφήμισης, της υψηλής
τεχνολογίας, της επικοινωνίας, των φαρμάκων, των τροφίμων, της ένδυσης και της
ψυχαγωγίας.
Η νέα αυτή
πραγματικότητα φέρνει διεθνώς μια τεράστια αλλαγή, την οποία άλλοι βλέπουν
θετικά και άλλοι αρνητικά. Αν θέλουμε να είμαστε αντικειμενικοί θα εξετάσουμε
το θέμα και από την θετική και από την αρνητική του πλευρά.
Στον ανεπτυγμένο κόσμο θετική εξέλιξη της
παγκοσμιοποίησης ήταν η άμεση εκτίναξη της οικονομικής ανάπτυξης. Στον
αναπτυσσόμενο κόσμο οι πολυεθνικές που εγκαταστάθηκαν εκεί άλλαξαν το τοπίο
μεταφέροντας την τεχνολογία και την τεχνογνωσία της δύσης και δημιουργώντας
εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Οι πολυεθνικές συμβάλλουν, ακόμα, στην
καταπληκτική ανάπτυξη της έρευνας και της γνώσης, χρηματοδοτώντας τα μεγαλύτερα
ερευνητικά κέντρα στον κόσμο με τεράστια ποσά, γιατί πάνω στην καινοτομία στηρίζουν την περαιτέρω
ανάπτυξή τους. Τέλος ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούν, το ότι δηλαδή οι κλάδοι
της διοίκησης, του σχεδιασμού, της προώθησης προϊόντων και της παραγωγής της
ίδιας επιχείρησης βρίσκονται σε διαφορετικές χώρες, δίνει την ευκαιρία
συνεργασίας ανθρώπων με διαφορετικές καταβολές χωρίς τις διαχωριστικές γραμμές
και τις προκαταλήψεις του παρελθόντος.
Αρνητική εξέλιξη της
παγκοσμιοποίησης είναι το ότι η διεθνής οικονομία και οι αγορές έχουν εξελιχθεί
σε μια νέα, παγκόσμια, απρόσωπη, ανεξέλεγκτη και αυταρχική εξουσία που κυβερνά
εν κρυπτώ με θεό της το κέρδος πέρα από κάθε έννοια δημοκρατίας και δικαιοσύνης.
Με την συναίσθηση της
απόλυτης κυριαρχίας τα διεθνοποιημένα οικονομικά συμφέροντα, όταν αισθάνονται
ότι απειλούνται, ή όταν απλά θέλουν να ισχυροποιηθούν, υποκινούν πολέμους,
αυτούς τους πολέμους που βλέπουμε να ξεσπούν πότε εδώ και πότε εκεί στον
πλανήτη. Ο θάνατος, ο πόνος, η δυστυχία, η καταστροφή είναι για τις αγορές
απλώς παράπλευρες απώλειες.
Η παγκοσμιοποιημένη
οικονομία έχει τη δύναμη να εκβιάζει κυβερνήσεις και να τους επιβάλλει
αποφάσεις. Αποφάσεις που αφορούν σε αλλαγή οικονομικής πολιτικής, σε ελαστικές
μορφές απασχόλησης και συμπίεση αποδοχών
και εργασιακών δικαιωμάτων. Έτσι λειτουργούν ανενόχλητες οι πολυεθνικές
εταιρείες που αποτελούν την αιχμή του δόρατος της παγκοσμιοποίησης, για να
συνάπτουν ό, τι συμβάσεις θέλουν με τους υπαλλήλους τους, που εργάζονται μέσα
σ’ ένα κλίμα αφόρητου ανταγωνισμού, ανασφάλειας και πίεσης για περισσότερη
παραγωγικότητα.
Η παγκοσμιοποίηση στην
οικονομία οδήγησε στις «κοινωνίες των δύο τρίτων», κοινωνίες δηλαδή χωρισμένες
οριζόντια σε προνομιούχους και μη, όπου δεν υπάρχει άλλη προοπτική από το να
γίνονται οι φτωχοί φτωχότεροι, οι αδύναμοι πιο αδύναμοι και οι πλούσιοι πλουσιότεροι.
Στον αναπτυσσόμενο κόσμο οι
ασύδοτες πολυεθνικές βιάζουν το περιβάλλον και
απασχολούν ενήλικους και παιδιά με αποδοχές πείνας και συνθήκες
εξαθλίωσης, για να παράγονται με χαμηλό κόστος τα προϊόντα τους και να
πουλιούνται σε ανταγωνιστικές τιμές στις ανεπτυγμένες χώρες της δύσης.
Τέλος επειδή τα οικονομικά συμφέροντα περιφρονούν τον
πολιτισμό και αποθεώνουν το κέρδος, χρησιμοποιούν τα παγκοσμιοποιημένα μέσα
επικοινωνίας, τα οποία φυσικά ελέγχουν απολύτως, για να ακυρώνουν ως
αναχρονιστικό κάθε τι παραδοσιακό, απλά και μόνο γιατί μειώνει την κατανάλωση
των «προϊόντων» των πολυεθνικών που δραστηριοποιούνται στο χώρο των τροφίμων,
των επίπλων, της ψυχαγωγίας και οτιδήποτε άλλο. Η πολιτιστική ομοιομορφοποίηση,
πολτοποίηση για να είμαστε πιο ακριβείς, δεν αποτελεί πρόβλημα για τις
πολυεθνικές εάν έτσι διασφαλίζουν υψηλότερες πωλήσεις.
Το πιο φοβερό είναι ότι,
ενώ η οικονομική εξουσία των παγκοσμιοποιημένων αγορών δίνει την εντύπωση
γίγαντα, στην πραγματικότητα είναι
γίγαντας με γυάλινα πόδια, πράγμα που αποδείχτηκε όταν το 2008 κατέρρευσε μια
αμερικάνικη τράπεζα και την άλλη μέρα συμπαρέσυρε σε μια συνεχιζόμενη μέχρι
σήμερα οικονομική
κρίση ολόκληρο τον πλανήτη.
Δεν είναι περίεργο που η παγκοσμιοποίηση
έχει περισσότερους εχθρούς παρά φίλους. Μερικοί μάλιστα δε σταματούν στην
κριτική αλλά εκφράζουν
τις αγωνίες τους με βίαιο τρόπο, γιατί - λένε -
τα
αρπακτικά της αγοράς δεν ακούν τα λογικά επιχειρήματα. Αλλά η παγκοσμιοποίηση, όπως έδειξαν τα πράγματα τα τελευταία είκοσι
χρόνια, δεν ανατρέπεται με διαδηλώσεις.
Τι
χρειάζεται; Σε ατομικό επίπεδο
ο καθένας ως εργαζόμενος πρέπει να έχει κατάρτιση, καινοτομία, δημιουργικότητα,
ευρηματικότητα, για να μην είναι αναλώσιμος και να μπορεί να σταθεί στο
ανταγωνιστικό οικονομικό περιβάλλον, είτε ως υπάλληλος, είτε ως επιχειρηματίας
ή ελεύθερος επαγγελματίας. Ως
καταναλωτής να αντισταθεί στην πολιτισμική ομοιομορφοποίηση και να
κρατήσει τον τρόπο ζωής του στη
διασκέδαση, στο φαγητό, στον ελεύθερο χρόνο του, στην επικοινωνία του,
απορρίπτοντας το ψεύτικο, το κάλπικο, το «δήθεν» που του προωθούν οι
πολυεθνικές. Ως συνειδητοποιημένος πολίτης, να πάρει μέρος σ’ έναν αγώνα με
στόχο όλοι μαζί με τη δύναμη που μας δίνει η αριθμητική μας υπεροχή και η ψήφος
μας να αναγκάσουμε τις κυβερνήσεις και τους διεθνείς οργανισμούς να επιβάλουν
ένα νέο μοντέλο παγκοσμιοποίησης, όπου η αγορά θα λειτουργεί σύμφωνα με διεθνείς
νόμους για την προστασία της
δικαιοσύνης, της δημοκρατίας, του ανθρώπου και του περιβάλλοντος.
Μπορούμε να κάνουμε τους αλαζόνες που κινούν τα νήματα της παγκόσμιας οικονομίας
να νιώσουν τι σημαίνει «παγκοσμιοποίηση των πολιτών», όπως εμείς νιώθουμε τι
σημαίνει παγκοσμιοποίηση των αγορών;
