Ελεύθερος χρόνος είναι οι ώρες που
χαλαρώνουμε ή διασκεδάζουμε κάπου έξω με την παρέα, που ξεκουραζόμαστε
χαζεύοντας τηλεόραση, που κάνουμε διάφορα για να ανακαλύψουμε τον εαυτό μας και
να βρούμε νέες συγκινήσεις, που απλά δεν κάνουμε τίποτα. Είναι ο χρόνος που
επενδύουμε για να δυναμώσουμε νευρικά, ψυχολογικά και σωματικά.
Σήμερα η έλλειψη ελεύθερου χρόνου καταγράφεται
ως κορυφαίο πρόβλημα που βιώνουν οι εργαζόμενοι, που τρέχουν
μεταξύ επαγγελματικών και οικογενειακών υποχρεώσεων, και οι μαθητές του Λυκείου που τρέχουν μεταξύ σχολείου, σπιτιού και διαβάσματος,
φροντιστηρίων και πάλι διαβάσματος.
Οι αλλαγές
και οι συνέπειες που σχετίζονται με την έλλειψη ελεύθερου χρόνου είναι έκδηλες.
Να σημειωθεί όμως ότι αυτές οι αλλαγές και οι συνέπειες δεν είναι για όλους
ίδιες, ούτε έχουν την ίδια ένταση, επειδή το πώς βιώνει κάποιος μια κατάσταση
εξαρτάται από την ψυχοσύστασή του, την ωριμότητά του, τις αντοχές του και το περιβάλλον
του.
Ας
περιοριστούμε λοιπόν στα πιο συνήθη φαινόμενα που σχετίζονται με την πίεση του
χρόνου και την έλλειψη ελεύθερου χρόνου. Ξαφνικά αρχίζουν να εμφανίζονται
αλλαγές στην συμπεριφορά ενός
ανθρώπου, για παράδειγμα γελάει λιγότερο, γίνεται νευρικός,
ευσυγκίνητος, ευερέθιστος, ελάχιστα ανεκτικός, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζει
υπεραντίδραση σε ασήμαντα πράγματα.
Μπορεί
τα φαινόμενα να πάρουν και οξύτερη μορφή, όπως άγχος, αίσθημα ανίας, διαρκές
αίσθημα κόπωσης, απαισιοδοξία, παραίτηση, αδιαφορία για πράγματα που πριν λίγο
καιρό έδειχνε ενδιαφέρον, θυμός.
Ταυτόχρονα
περνάει στη φάση της αποξένωσης. Στην αρχή αποξενώνεται από την οικογένεια,
μετά αποξενώνεται και από τους φίλους, αναπτύσσει ανταγωνιστικότητα,
εριστικότητα και επιθετικότητα, αισθάνεται ανεπαρκής και απογοητευτικός και
αυτό τον κάνει ακόμη πιο απόμακρο και επιθετικό. Εάν η έλλειψη ελεύθερου χρόνου
γίνει μόνιμη κατάσταση, τα πράγματα θα εξελιχθούν πολύ άσχημα για την ψυχική
και σωματική υγεία του ανθρώπου.
Το
συμπέρασμα είναι ότι ένας τρόπος ζωής που δημιουργεί τέτοιες καταστάσεις δεν
μπορεί να είναι φυσιολογικός, ούτε είναι φτιαγμένος για φυσιολογικά άτομα. Αλλά
επειδή δεν έχουμε χρόνο να τα βάλουμε με το σύστημα και να το αλλάξουμε, εκείνο
που πρέπει να αλλάξουμε άμεσα είναι η καθημερινότητά μας, να την οργανώσουμε
διαφορετικά, να εκλογικεύσουμε ό, τι κάνουμε και το πότε και πώς το κάνουμε για
να μείνει χρόνος, έστω και λίγος χρόνος, μέσα στη μέρα.
Ιεράρχηση
προτεραιοτήτων και προγραμματισμός είναι οι μαγικές λέξεις. Ό,τι δεν είναι
απαραίτητο πρέπει να φύγει από μπροστά μας, να το αναβάλουμε για μια άλλη εποχή.
Έπειτα να οργανώσουμε τι και πότε θα το κάνουμε πάνω σε συγκεκριμένο πρόγραμμα.
Το
πρόγραμμά μας θα το φτιάξουμε εμείς μόνοι μας, όπως ταιριάζει στις δικές μας
δυνατότητες. Πρέπει όμως να είναι ρεαλιστικό, εφαρμόσιμο, προβλεπτικό και
σφαιρικό. Κάθε ένα από αυτά τα χαρακτηριστικά του προγράμματός μας είναι καθοριστικό,
ίσως η σφαιρικότητα, να προβλέπεται
δηλαδή χρόνος για όλες μας τις υποχρεώσεις και τις ανάγκες, είναι και το
περισσότερο ζητούμενο. Και φυσικά δεν αρκεί να φτιάξουμε πρόγραμμα, πρέπει να
είμαστε αποφασισμένοι να τηρήσουμε το χρονοδιάγραμμα και να επιδείξουμε βούληση για να το εφαρμόσουμε.
Αφού εξασφαλίσουμε τον
ελεύθερο χρόνο το τι θα κάνουμε μετά είναι θέμα φαντασίας. Ο Ε. Παπανούτσος είχε προτείνει «να ξαναθυμηθούμε να
παίζουμε», οι ειδικοί είναι πιο συγκεκριμένοι. Για τους ενήλικες προτείνουν χόμπυ, συμμετοχή σε ανθρωπιστικές, πολιτιστικές και περιβαλλοντικές δράσεις,
νέες γνωριμίες, νέα ενδιαφέροντα και νέες συνήθειες.
Για τους νέους τους μήνες της σχολικής πίεσης οι
ειδικοί προτείνουν να κάνουν πράγματα που χαλαρώνουν και ευχαριστούν, μια βόλτα με φίλους, τηλεόραση, σερφάρισμα στα
κοινωνικά δίκτυα, ένα χόμπυ ή ένα άθλημα εντελώς χαλαρά, χωρίς πρόγραμμα και
πίεση. Για τους μήνες των σχολικών διακοπών υπάρχει πρόταση –πρόσκληση προς
τους δήμους και τα σχολεία να ανοίξουν τις
εγκαταστάσεις τους, θέατρο, βιβλιοθήκες, υπολογιστές, αθλητικούς χώρους,
εργαστήρια, μουσικές αίθουσες, γυμναστήρια. Ακόμη να οργανώσουν για μαθητές κατασκηνώσεις
πολλαπλών δραστηριοτήτων ή να συνεργαστούν με περιβαλλοντικές οργανώσεις για αναδασώσεις,
αναπλάσεις, καθαρισμούς, προστασία βιοτόπων και απειλουμένων ζώων. Να δώσουν
την ευκαιρία να γίνει ο ελεύθερος χρόνος μια συναρπαστική εμπειρία και μια πηγή
δύναμης για τη σχολική χρονιά που έρχεται.
Ένα πράγμα είναι σίγουρο, ότι χωρίς ποιοτικό
ελεύθερο χρόνο δεν υπάρχει η πολυσυζητημένη ποιότητα ζωής ούτε για τους νέους,
ούτε για τους μεγαλύτερους, δεν υπάρχει ακόμη παραγωγικότητα και αποδοτικότητα,
δεν υπάρχουν σωστές ανθρώπινες σχέσεις, δεν υπάρχει συμμετοχή στα κοινά, δεν
υπάρχει διάθεση.
