Η κριτική σκέψη αποτελεί προϋπόθεση για να
είναι ο άνθρωπος ελεύθερος ψυχικά, πνευματικά, κοινωνικά και πολιτικά. Ελεύθερος ψυχικά, πνευματικά και κοινωνικά, γιατί θα μπορεί να κάνει τις δικές του επιλογές στη
ζωή του και όχι να προσαρμόζεται παθητικά
σ’ αυτό που άλλοι ορίζουν. Ελεύθερος
πολιτικά γιατί θα ψηφίζει κατά συνείδηση χωρίς να υποκύπτει σε κάθε φύσεως
πιέσεις.
Η
κριτική σκέψη καλλιεργείται μέσα στο σπίτι, αλλά κυρίως με συστηματική εξάσκηση
στο σχολείο. Εκεί με
αφορμή ένα μάθημα πρέπει ο διδάσκων να ζητά από τους μαθητές να ερευνήσουν το
θέμα και ο καθένας να οργανώσει και να αποκωδικοποιήσει τις πληροφορίες του. Αλλά
και τα σχολικά βιβλία και τα διαγωνίσματα αξιολόγησης πρέπει να έχουν κυρίως ασκήσεις
που απαιτούν συνθετική και δημιουργική σκέψη και όχι αποστήθιση.
Αφορμή
στους διδάσκοντες για την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης δίνουν και τα γεγονότα
της επικαιρότητας. Σύμμαχός τους είναι τα φυσικά χαρακτηριστικά των νέων, η άρνηση
και η αμφισβήτηση. Αυτά πρέπει να αξιοποιήσουν για να οδηγήσουν τους μαθητές
τους στο να ζητούν την ουσία των πραγμάτων, να διαχωρίζουν το σημαντικό από το
δευτερεύον, να μη στηρίζονται μόνο σε μια άποψη, να μη πείθονται χωρίς τεκμήρια,
να δυσπιστούν σε «οφθαλμοφανείς αλήθειες», να ελέγχουν, να συγκρίνουν, να συζητούν,
να έχουν τα αυτιά τους και τα μάτια τους ανοιχτά, να επεξεργάζονται τις πληροφορίες
πριν διαμορφώνουν τεκμηριωμένη προσωπική άποψη.
Έτσι οι μαθητές θα γίνουν ελεύθεροι
άνθρωποι και συνειδητοποιημένοι πολίτες, συνδιαμορφωτές των κοινωνιών και όχι
παθητικά χειραγωγούμενα.
