Τα στοιχεία που βλέπουν το φως της δημοσιότητας για την
έξαρση της νεανικής παραβατικότητας είναι θλιβερά, διότι δείχνουν ότι όχι μόνο
έχει ανέβει πολύ ανησυχητικά το ποσοστό, αλλά έχει αλλάξει και η φύση και η σοβαρότητα
των περιστατικών. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία τα συνηθέστερα αδικήματα που καταγράφονται
είναι κλοπές, ληστείες, φόνοι, επικίνδυνες σωματικές βλάβες, διακίνηση ναρκωτικών,
φθορές ξένης ιδιοκτησίας, χουλιγκανισμός και ηλεκτρονικό έγκλημα.
Ενώ όλα αυτά είναι γνωστά, οι κοινωνικές άμυνες μένουν
αδρανείς και ο κοινωνικός οργανισμός φαίνεται να μη διαθέτει ικανά αντισώματα
για να αντιμετωπίσει την επιδημία. Και όμως όλες οι μελέτες δείχνουν ότι τα
αίτια των παραπάνω παραβατικών συμπεριφορών βρίσκονται στη δομή των σύγχρονων
κοινωνιών.
Πρώτη αιτία που καταγράφεται είναι η αποξένωση, η
χαλάρωση των ηθικών αξιών και η υποχώρηση των ηθικών προτύπων. Συγκεκριμένα: η
οικογένεια συχνά λειτουργεί καταπιεστικά ή, αντίθετα, δεν ασκεί έλεγχο στις
πράξεις των νεαρών, με αποτέλεσμα οι νέοι στη πρώτη περίπτωση μπορεί να
θελήσουν να αντιδράσουν επιθετικά, στη δεύτερη περίπτωση είναι ολότελα εκτεθειμένοι στις κακές επιρροές· το
σχολείο απομακρύνεται από τον ανθρωπιστικό χαρακτήρα του και δε δίνει αρχές
τέτοιες που θα δημιουργούσαν αναστολές· τα μέσα επικοινωνίας προβάλλουν και
εξοικειώνουν με τη βία και ηρωοποιούν το πρότυπο του ριψοκίνδυνου και του αδίστακτου.
Ακόμα η φτώχεια,
το αίσθημα αδικίας, η άνιση κατανομή
ευκαιριών, οι διακρίσεις και η έλλειψη αξιοκρατίας δημιουργούν φθόνο, μίσος,
απόγνωση και απελπισία που μπορούν να οδηγήσουν στη βία, στο οργανωμένο έγκλημα,
στα ναρκωτικά, στην τρομοκρατική οργάνωση ή και σε όλα μαζί. Βέβαια και σε
άλλες εποχές υπήρχαν προβλήματα κοινωνικά και οικονομικά και ανεργία, κι όμως
δεν υπήρχε τέτοιο πρόβλημα κοινωνικής παθογένειας· το κακό σήμερα είναι ότι η
διαφήμιση και τα μέσα ενημέρωσης ποτίζουν τους νέους με το ψέμα ότι μπορούν να
τα έχουν όλα, ότι δικαιούνται να τα έχουν όλα, ότι ανήκουν στην κοινωνία της
αφθονίας.
Η αντικειμενική καταγραφή και εκτίμηση των αιτίων που
οδηγούν στην παραβατική συμπεριφορά έχει στόχο την πρόληψη. Ένας διακεκριμένος
νομικός πριν λίγα χρόνια είχε πει «για να
περιοριστεί η εγκληματικότητα πρέπει να δώσουμε στο νέο άνθρωπο μηνύματα,
δουλειά κι ελπίδα». Τα μηνύματα
είναι οι αρχές του αυτοσεβασμού, του σεβασμού, της δικαιοσύνης και της
ανθρωπιάς που πρέπει να δίνει η οικογένεια, το σχολείο και η κοινωνία ολόκληρη.
Αυτά τα μηνύματα είναι που αποτρέπουν κάποιον από το αποφασίσει να κάνει κάτι καταστροφικό,
αυτοκαταστροφικό και παράνομο. Τη δουλειά
οφείλει να την διασφαλίζει το κράτος, για να μην οδηγείται κάποιος στο κακό από
οικονομικό αδιέξοδο. Την ελπίδα πρέπει
να την δίνει η κοινωνία με το λειτουργεί
δίκαια και χωρίς αποκλεισμούς.
Ταυτόχρονα πρέπει να λειτουργούν σωστά και οι μηχανισμοί
καταστολής· μια ευνομούμενη πολιτεία πρέπει να κάνει σαφές ότι η παραβατική
συμπεριφορά επιφέρει κυρώσεις και ποινές. Ο σκοπός της ποινής είναι να δράσει
αποτρεπτικά και παραδειγματικά για τους άλλους και σωφρονιστικά, αλλά όχι εξοντωτικά,
για τον ίδιο τον δράστη, δηλαδή να του αφήνει περιθώρια επανένταξης.
Η επανένταξη είναι το κρίσιμο στοίχημα που πρέπει να κερδίσει η κοινωνία. Ο χρόνος
εγκλεισμού πρέπει να αξιοποιηθεί για να αποκτήσουν οι νέοι κοινωνική συνείδηση
και κάποια εφόδια για να σταθούν στην κοινωνία
όταν βγουν. Αν αποτύχει η επανένταξη και καθένας που βγαίνει βρίσκει τους
παλιούς του «φίλους» και συνεχίζει, η παραβατικότητα θα πολλαπλασιάζεται και θα
γίνεται πιο επικίνδυνη.
Η πολιτεία δεν
μπορεί να εξακολουθήσει να βάζει το πρόβλημα των της εγκληματικότητας κάτω από
το χαλί, ούτε μπορεί να αντιμετωπίζει την έξαρση των φαινομένων αυτών με
στερεότυπα που αποκρύπτουν τα πραγματικά αίτια, επειδή η ίδια δε θέλει να
αναλάβει τις ευθύνες της. Ούτε έχει το δικαίωμα να αφήνει απροστάτευτο το
κοινωνικό σύνολο. Ούτε έχει το δικαίωμα να κλείνει σε μια φυλακή ή ένα ίδρυμα νέους ανθρώπους για να ξεμπερδέψει.
Οφείλει να μελετήσει και να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με αποφασιστικότητα αλλά και ανθρωπιά.
Τρομοκρατία
Η τρομοκρατία είναι μια
ειδική μορφή εγκλήματος. Τα εγκλήματα της τρομοκρατίας διαπράττονται από
φανατισμένες ομάδες ακραίων αντιλήψεων με το άλλοθι της αντεκδίκησης για πράξεις
πολιτικής αδικίας και κρατικής βίας. Οι αθώοι που την πληρώνουν είναι για τους τρομοκράτες
παράπλευρες απώλειες. Η τρομοκρατία θα
απαλειφθεί όταν θα χάσει τα ιδεολογικά της ερείσματα, όταν δηλαδή οι
κυβερνήσεις και οι ισχυροί της γης αποφασίσουν να πάρουν μέτρα που θα κάνουν
τον κόσμο δικαιότερο και ειρηνικότερο.
