Κατ’ αρχάς πρέπει να
διευκρινιστεί ότι στον όρο μνημεία περιλαμβάνεται το σύνολο των μνημείων που
βρίσκονται σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, αρχαίοι ναοί και θέατρα, τάφοι, τείχη, βυζαντινές
εκκλησίες, βωμοί και αγάλματα αλλά και ο νερόμυλος, ο φάρος, η πέτρινη βρύση με
τη βυζαντινή επιγραφή, το ξωκκλήσι και το μισογκρεμισμένο κάστρο.
Οι Έλληνες έχουμε μια βιωματική σχέση συγγένειας
με τα μνημεία του τόπου μας, τα σπουδαία και διάσημα και τα λιγότερο γνωστά.
Νιώθουμε ότι μας συνδέουν με το παρελθόν μας κι ότι είναι σύμβολα κοινής
καταγωγής και δεσμού μεταξύ των Ελλήνων, ότι είναι σύμβολα του τι έκαναν οι
πρόγονοί μας και τι μπορούμε να κάνουμε εμείς, αν πιστέψουμε στις δυνάμεις μας.
Επίσης, χωρίς να
έχουμε ειδικές γνώσεις, κατανοούμε την ιστορική τους αξία· από προσωπική
εμπειρία ο καθένας γνωρίζει ότι κανένα βιβλίο δεν μαρτυρά το παρελθόν πιο
ανάγλυφα από τα μνημεία, ότι μας φέρνουν την ιστορία τόσο κοντά, ώστε να
μπορούμε να την αφουγκραστούμε και να την αγγίξουμε. Αλλά επίσης από εμπειρία
κατανοούμε και την διδακτική αξία· πολλοί ακόμη θυμόμαστε κάποιες φορές που επισκεφθήκαμε
αρχαιολογικούς χώρους και μπορέσαμε με μικρή καθοδήγηση από τον δάσκαλο ή τον
καθηγητή να αντλήσουμε εμπειρικά μαθήματα λαογραφίας, μυθολογίας,
προσανατολισμού, γεωμετρίας, συμμετρίας, αισθητικής, μορφολογίας του εδάφους
και τεχνολογίας και πόσο πολύ διασκεδάσαμε.
Κυρίως όμως τα μνημεία
στέλνουν μηνύματα πολιτισμού. Σε μια τεχνοκρατική και οικονομικοκρατούμενη
εποχή τα μνημεία διατρανώνουν τις αιώνιες αξίες που συμβολίζουν. Άλλα πίστη και
σεβασμό και ταπεινότητα μπροστά στο θείο, άλλα αγωνιστικότητα, υψηλοφροσύνη, πατριωτισμό
και αυτοθυσία, άλλα ευγνωμοσύνη και αγάπη, όλα κάτι συμβολίζουν, ακόμη και η
φτωχική κρήνη στέλνει μήνυμα φιλοξενίας. Σε μια εποχή που το άσχημο, το
σκοτεινό, το χονδροειδές, το ακατανόητο και το απεχθές θέλουν να προβάλλονται
ως τέχνη, τα ελληνικά μνημεία, από το πιο περίφημο μέχρι το πιο ταπεινό,
διδάσκουν την ποιότητα, την ομορφιά, την αρμονία των γραμμών και το μέτρο.
Το κακό είναι ότι με
ελάχιστες εξαιρέσεις οι χώροι των μνημείων είναι κλειστοί και εκτός του οικονομικού κέντρου και της κοινωνικής
ζωής των πόλεων, γεγονός που δεν αφήνει πολλές ευκαιρίες στον νεοέλληνα για να
βιώσει την αρμονική συνύπαρξη του νέου με το παλιό, το μυστήριο του χρόνου και
της συνέχειας. Παρόλα αυτά από διαίσθηση
ξέρουμε ότι τα μνημεία μας, τα κοντινά μας και τα πιο μακρινά, θα είναι πάντα η
δική μας κιβωτός και θα μας περιμένουν για ένα μαγευτικό ταξίδι πολιτισμού.
