Τα δικαιώματα του ανθρώπου δυτικό ιδεολόγημα ή οικουμενικό ήθος;
Τα δικαιώματα του ανθρώπου, τα οποία
αποτελούν μια από τις σημαντικότερες κατακτήσεις της ανθρωπότητας, βρίσκονται
σήμερα στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος, θεωρούνται ευρύτατα ως
θεμελιώδεις αρχές του πολιτικού ανθρωπισμού, ως ακρογωνιαίος λίθος της
ελεύθερης, δίκαιης και ειρηνικής συνύπαρξης ατόμων και λαών, ως όρος και όριο
της δημοκρατίας. Εμφανίζονται ως ανθρωπιστικές αξίες, που μπορούν να δώσουν
βάση και προοπτική στην πολιτική πράξη, τόσο στα πλαίσια των επιμέρους κρατών
όσο και σε οικουμενικό επίπεδο. Έχουν εγχαραχθεί στη συνείδηση της σύγχρονης
ανθρωπότητας ως σύμβολα του αγώνα για ελευθερία, δικαιοσύνη και ειρήνη.
Πράγματι δύσκολα μπορούμε να φαντασθούμε μια παγκόσμια κοινωνία του μέλλοντος,
τα ανθρωπιστικά κριτήρια της οποίας δεν θα περιλάμβαναν τα δικαιώματα του
ανθρώπου. Τα δικαιώματα αυτά, παρά τις συνεχείς αμφισβητήσεις και παραβιάσεις
τους, αποτελούν « κτήμα ες αεί », κατακτήσεις οριστικές, για την ανθρωπότητα.
Αυτός ο λόγος για τα δικαιώματα του ανθρώπου
αρθρώνεται σήμερα μέσα σε έναν κόσμο γεμάτο αντιφάσεις, όπου η ευημερία των
σχετικά ολίγων συνυπάρχει με την αφόρητη εξαθλίωση αναρίθμητων ανθρώπων, όπου ο
αγώνας για « ατομικά » δικαιώματα εξακολουθεί να συμπορεύεται με την
καταρράκωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας στο όνομα συλλογικών συμφερόντων και
πολιτικο – οικονομικών σκοπιμοτήτων, όπου μαζί με τα ειρηνιστικά κινήματα δρουν
και οι αμετανόητοι θιασώτες του πολέμου. Σήμερα « η εποχή των δικαιωμάτων του
ανθρώπου » δοκιμάζεται, μεταξύ άλλων, από τα προβλήματα που προκλήθηκαν από τη
συνειδητοποίηση της πολυπολιτισμικότητας, όπως η αναβίωση του εθνικισμού και η
« ιδεολογία της ιδιαιτερότητας » και ο κίνδυνος της « σύγκρουσης των πολιτισμών
». Έτσι τα δικαιώματα του ανθρώπου καλούνται να παίξουν έναν οικουμενικό
ειρηνοποιητικό ρόλο, κάτι που ίσως δικαιολογεί την επικαιρότητα αλλά και την
έντονη αμφισβήτησή τους.
Στον
σύγχρονο, γεμάτο εντάσεις κόσμο, ο αγώνας για τα δικαιώματα του ανθρώπου έχει
δύο μέτωπα: Είναι αγώνας κατά
της παραβίασης τους και αγώνας για την
κατοχύρωση και τον έμπρακτο σεβασμό τους. Παρά τις προόδους που έχουν
συντελεσθεί στον χώρο αυτό, παρά τις διακηρύξεις, τις διεθνείς συμβάσεις, παρά
την προσπάθεια που καταβάλλει ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών και τα διάφορα
κινήματα και οι οργανώσεις για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, παρά
τις δεσμεύσεις των κρατών με την υπογραφή διεθνών συμβάσεων και με τη
συνταγματική κατοχύρωση θεμελιωδών δικαιωμάτων, η κατάσταση των δικαιωμάτων του
ανθρώπου είναι σε πολλά μέρη της γης απογοητευτική. Παρόλο που σήμερα κανένα
κράτος δεν μπορεί να απορρίψει ανοικτά την ιδέα των δικαιωμάτων του ανθρώπου,
είναι βέβαιο ότι η φραστική αναγνώριση τους, δύσκολα μπορεί να συγκαλύψει τις
κεφαλαιώδεις παραβιάσεις τους. Τα δικαιώματα του ανθρώπου δεν είναι αυτονόητα.
Το χάσμα μεταξύ των διακηρύξεων των δικαιωμάτων του ανθρώπου και της
συγκεκριμένης πρακτικής πολλών κρατών είναι εμφανέστατο και η αντίφαση μεταξύ
θεωρίας και πράξης απογοητευτική.
Πραγματικά είναι δύσκολο να σχηματίσει κανείς μια
σαφή εικόνα για το τι ισχύει σήμερα ως δικαίωμα του ανθρώπου. Τα δικαιώματα
του ανθρώπου έγιναν θέμα συρμού, ρητορεία στα χείλη διανοουμένων, που ως «
κριτές της οικουμένης » ορίζουν « αλάθητα » τι σημαίνει δικαίωμα
του ανθρώπου.
Το
μεγαλύτερο όμως πρόβλημα για την πορεία των δικαιωμάτων του ανθρώπου αποτελεί
σήμερα η αμφισβήτηση τους από μη δυτικούς πολιτισμούς. Τα δικαιώματα του
ανθρώπου βρίσκονται αντιμέτωπα με την υποψία ότι αποτελούν δυτικό δεολόγημα, έκφραση
της δυτικής ατομικιστικής εκδοχής και εμπειρίας της ελευθερίας. Διατυπώνεται
η άποψη ότι η Δύση προσπαθεί να επιβάλλει στον μη δυτικό κόσμο τις αξίες της με
τη μορφή των δικαιωμάτων του ανθρώπου, ότι θέλει να εξαγάγει τα ιδανικά της
όπως τα βιομηχανικά της προϊόντα ότι εκφράζουν τον δυτικό πολιτικό και πολιτισμικό ιμπεριαλισμό. Το γεγονός ωστόσο ότι και εκείνοι που απορρίπτουν τα
δικαιώματα του ανθρώπου ως δυτική ιδελογία, τα επικαλούνται για να στηρίξουν
διάφορα αιτήματα τους, αποδεικνύει ότι αυτά αποτελούν « κληρονομιά ολόκληρης
της ανθρωπότητας ».
Κώστας Δεληκωσταντής, Τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ [1]:
1. α. Να βρείτε τη συνεκτικότητα του κειμένου.
β Να γράψετε περίληψη του κειμένου. ( 100 λέξεις )
2. Να αξιολογήσετε το παρακάτω επιχείρημα
του κειμένου και
Να χαρακτηρίσετε τη συλλογιστική πορεία
(παραγωγική – επαγωγική):
- Σήμερα είναι «η εποχή των δικαιωμάτων του
ανθρώπου»
- Σήμερα «η εποχή των δικαιωμάτων του
ανθρώπου» δοκιμάζεται από αναβίωση του εθνικισμού, « ιδεολογία της
ιδιαιτερότητας » και κίνδυνο « σύγκρουσης των πολιτισμών ».
- Έτσι τα δικαιώματα του ανθρώπου καλούνται να
παίξουν έναν οικουμενικό ειρηνοποιητικό ρόλο.
3. Με
ποιο τρόπο / ποιούς τρόπους αναπτύσσει ο συγγραφέας τις σκέψεις του στην τρίτη
παράγραφο και ποιους τρόπους πειθούς χρησιμοποιεί;
4. Πώς
εξηγείτε τη χρήση των εισαγωγικών στο κείμενο;
5. Πώς
αντιλαμβάνεσθε το νόημα της πρότασης:
«Τα δικαιώματα του ανθρώπου θεωρούνται ως όρος και όριο της
δημοκρατίας»
6. α) Να σχηματίσετε ρηματικά και ονοματικά σύνολα
με τη λέξη: δικαίωμα ( πέντε συνολικά )
β)
Να αντικαταστήσετε τη λέξη που είναι σε παρένθεση με κατάλληλη συνώνυμη
της:
- Ο λόγος για τα δικαιώματα του
ανθρώπου ( αρθρώνεται ) ........................... σήμερα σε
έναν κόσμο ( γεμάτο ) ......................... από ( αντιφάσεις ) ..........................
.
- Η κατάσταση των δικαιωμάτων του ανθρώπου είναι ( απογοητευτική )
.................................
- Πολιτικός και
πολιτισμικός ( ιμπεριαλισμός )
........................................ .
[1] Για τις απαντήσεις επικοινωνήστε με vardaki@otenet.gr
ή στείλτε μήνυμα στο 6946166126
Μη ξεχάσετε να γράψετε το όνομά σας
ή στείλτε μήνυμα στο 6946166126
Μη ξεχάσετε να γράψετε το όνομά σας
