Η διδασκαλία της ιστορίας πρέπει να είναι ζωντανή. Η
κατανόηση των ιστορικών γεγονότων πρέπει να γίνεται μέσα από ιστορικά
ντοκυμαντέρ που επιμελούνται επιστημονικές ομάδες και αναπαριστούν με
κινηματογραφικό τρόπο την κάθε εποχή. Τα ιστορικά ντοκυμαντέρ βρίσκονται
άφθονα στο διαδίκτυο και αποτελούν εξαιρετική τροφή της σκέψης όταν
χρησιμοποιηθούν παράλληλα με πηγές της εποχής όπως ιστορικά, λογοτεχνικά
ζωγραφικά έργα και μνημεία. Ειδικά για τα κρίσιμα ιστορικά γεγονότα του
20ου αιώνα υπάρχει επίσης στο διαδίκτυο πλούσιο φωτογραφικό υλικό, τα
αρχεία των εφημερίδων και τα επίσημα κρατικά αρχεία. Συντονιστής, για να
μπορέσουν οι μαθητές να διαχειριστούν και να αξιοποιήσουν όλον αυτόν
τον όγκο πληροφοριών, πρέπει να είναι ο διδάσκων καθηγητής.
Οι παραπάνω πηγές πληροφόρησης δεν αναιρούν το ρόλο του σχολικού βιβλίου, αντίθετα τον κάνουν πιο απαιτητικό. Τα σχολικά βιβλία ιστορίας δεν έχει νόημα να είναι λεπτομερή, γιατί σκοπός τους πρέπει να είναι να αφήνουν τον μαθητή να κατανοήσει την ιστορική αλληλουχία των γεγονότων, την παράλληλη ιστορική πορεία των λαών και την μεταξύ τους αλληλεπίδραση, την αιτιοκρατία στην ιστορία και το ρόλο του ηγέτη. Κάθε σχολικό βιβλίο ιστορίας πρέπει να λειτουργεί ως ερέθισμα για ένα μεγάλο ιστορικό ταξίδι που θα κρατήσει μια ζωή.
Δεν είναι σχήμα λόγου ότι το ταξίδι της ιστορίας που αρχίζει στις σχολικές τάξεις κρατά για τον καθένα μας μια ζωή. Η γνώση του παρελθόντος είναι θελκτική, γιατί οι άνθρωποι θέλουμε να νιώθουμε ότι αποτελούμε κρίκους μιας αλυσίδας, ότι στις πράξεις μας βρίσκει συνέχεια και δικαίωση το παρελθόν.
Άλλωστε, η γνώση του παρελθόντος βαθαίνει την εθνική συνείδηση ενός λαού. Η εθνική συνείδηση δεν έχει καμιά σχέση με τον εθνικισμό και τη μισαλλοδοξία, η εθνική συνείδηση έχει να κάνει με την πίστη των ανθρώπων ενός έθνους σ’ ένα κοινό πεπρωμένο, έχει να κάνει με την υπερηφάνεια, το φρόνημα, το θάρρος μπροστά στους σφετεριστές της κοινής ευτυχίας.
Η ιστορία είναι γεμάτη από μηνύματα που, αν τα αποκρυπτογραφήσουμε σωστά, θα χαράξουμε καλύτερα το μέλλον, γιατί δίνουν απαντήσεις στα νέα προβλήματα των νέων καιρών. Διεισδύοντας στην μακραίωνη ελληνική ιστορία έρχονται και ξανάρχονται μπροστά μας όλες εκείνες οι συμπεριφορές που φέρνουν μεγαλείο σ’ έναν λαό, όπως η φιλοπατρία, η πίστη, το φιλότιμο, η περιφρόνηση στο μέγεθος της δυσκολίας, η γενναιότητα, η αισιοδοξία, η δημιουργικότητα, η ευρηματικότητα, η καινοτομία, η ευθύνη για το κοινό καλό. Όπως έρχονται και ξανάρχονται όσα έφεραν πολλές φορές στο παρελθόν πόνο και οπισθοδρόμηση, ο ατομικισμός και ο ωφελιμισμός, η έλλειψη ηθικής, η ανευθυνότητα και ο λαϊκισμός, η προδοσία των ιδανικών. Όσο πιο κρίσιμη είναι η ιστορική συγκυρία για έναν λαό, τόσο πιο πολύ πρέπει να αφουγκράζεται την ιστορία του.
Τέλος μέσα από την ιστορία, που φαίνεται να είναι μια ατελείωτη αφήγηση πολέμων και καταστροφών, βγαίνει για τον προσεκτικό μελετητή το επιτακτικό για την εποχή μας μήνυμα της ανοχής στη διαφορετικότητα και της ειρήνης. Διδάσκει δηλαδή η ιστορία ότι υπάρχει ευτυχία μόνο όταν υπάρχει κοινωνική γαλήνη και ειρήνη, αγαθά που προϋποθέτουν ότι οι λαοί θα γυρίσουν την πλάτη στην αμετροέπεια, στον φανατισμό, στον δογματισμό, στη μισαλλοδοξία, θα μάθουν τη γλώσσα της μετριοπάθειας και της συνύπαρξης.
Με όλα αυτά στο μυαλό οι πιο φρόνιμοι αντιστέκονται στη σκέψη του περιορισμού του μαθήματος της ιστορίας στα σχολεία. Κάποιοι άλλοι, κυριευμένοι από την αρρώστια της προοδοπληξίας, υποστηρίζουν ότι θα ήταν καλύτερα αν αντί για ιστορία έμπαιναν μερικές ακόμη ώρες θετικών μαθημάτων. Όμως ξεχνούν ότι όσο πιο ανιστόρητοι και άφρονες είναι οι διαχειριστές της τεχνολογικής δύναμης, τόσο περισσότερος είναι ο κίνδυνος για το αύριο.
Οι παραπάνω πηγές πληροφόρησης δεν αναιρούν το ρόλο του σχολικού βιβλίου, αντίθετα τον κάνουν πιο απαιτητικό. Τα σχολικά βιβλία ιστορίας δεν έχει νόημα να είναι λεπτομερή, γιατί σκοπός τους πρέπει να είναι να αφήνουν τον μαθητή να κατανοήσει την ιστορική αλληλουχία των γεγονότων, την παράλληλη ιστορική πορεία των λαών και την μεταξύ τους αλληλεπίδραση, την αιτιοκρατία στην ιστορία και το ρόλο του ηγέτη. Κάθε σχολικό βιβλίο ιστορίας πρέπει να λειτουργεί ως ερέθισμα για ένα μεγάλο ιστορικό ταξίδι που θα κρατήσει μια ζωή.
Δεν είναι σχήμα λόγου ότι το ταξίδι της ιστορίας που αρχίζει στις σχολικές τάξεις κρατά για τον καθένα μας μια ζωή. Η γνώση του παρελθόντος είναι θελκτική, γιατί οι άνθρωποι θέλουμε να νιώθουμε ότι αποτελούμε κρίκους μιας αλυσίδας, ότι στις πράξεις μας βρίσκει συνέχεια και δικαίωση το παρελθόν.
Άλλωστε, η γνώση του παρελθόντος βαθαίνει την εθνική συνείδηση ενός λαού. Η εθνική συνείδηση δεν έχει καμιά σχέση με τον εθνικισμό και τη μισαλλοδοξία, η εθνική συνείδηση έχει να κάνει με την πίστη των ανθρώπων ενός έθνους σ’ ένα κοινό πεπρωμένο, έχει να κάνει με την υπερηφάνεια, το φρόνημα, το θάρρος μπροστά στους σφετεριστές της κοινής ευτυχίας.
Η ιστορία είναι γεμάτη από μηνύματα που, αν τα αποκρυπτογραφήσουμε σωστά, θα χαράξουμε καλύτερα το μέλλον, γιατί δίνουν απαντήσεις στα νέα προβλήματα των νέων καιρών. Διεισδύοντας στην μακραίωνη ελληνική ιστορία έρχονται και ξανάρχονται μπροστά μας όλες εκείνες οι συμπεριφορές που φέρνουν μεγαλείο σ’ έναν λαό, όπως η φιλοπατρία, η πίστη, το φιλότιμο, η περιφρόνηση στο μέγεθος της δυσκολίας, η γενναιότητα, η αισιοδοξία, η δημιουργικότητα, η ευρηματικότητα, η καινοτομία, η ευθύνη για το κοινό καλό. Όπως έρχονται και ξανάρχονται όσα έφεραν πολλές φορές στο παρελθόν πόνο και οπισθοδρόμηση, ο ατομικισμός και ο ωφελιμισμός, η έλλειψη ηθικής, η ανευθυνότητα και ο λαϊκισμός, η προδοσία των ιδανικών. Όσο πιο κρίσιμη είναι η ιστορική συγκυρία για έναν λαό, τόσο πιο πολύ πρέπει να αφουγκράζεται την ιστορία του.
Τέλος μέσα από την ιστορία, που φαίνεται να είναι μια ατελείωτη αφήγηση πολέμων και καταστροφών, βγαίνει για τον προσεκτικό μελετητή το επιτακτικό για την εποχή μας μήνυμα της ανοχής στη διαφορετικότητα και της ειρήνης. Διδάσκει δηλαδή η ιστορία ότι υπάρχει ευτυχία μόνο όταν υπάρχει κοινωνική γαλήνη και ειρήνη, αγαθά που προϋποθέτουν ότι οι λαοί θα γυρίσουν την πλάτη στην αμετροέπεια, στον φανατισμό, στον δογματισμό, στη μισαλλοδοξία, θα μάθουν τη γλώσσα της μετριοπάθειας και της συνύπαρξης.
Με όλα αυτά στο μυαλό οι πιο φρόνιμοι αντιστέκονται στη σκέψη του περιορισμού του μαθήματος της ιστορίας στα σχολεία. Κάποιοι άλλοι, κυριευμένοι από την αρρώστια της προοδοπληξίας, υποστηρίζουν ότι θα ήταν καλύτερα αν αντί για ιστορία έμπαιναν μερικές ακόμη ώρες θετικών μαθημάτων. Όμως ξεχνούν ότι όσο πιο ανιστόρητοι και άφρονες είναι οι διαχειριστές της τεχνολογικής δύναμης, τόσο περισσότερος είναι ο κίνδυνος για το αύριο.
